歴史の弁当 (Historia Bentō)

Określenie „obento“ jest często kojarzone z shogunem Odą Nabunaga (1534 - 1582), który żywił dużą liczbę ludzi w swoim zamku poprzez racjonowanie porcji. Słowo „o-bento“ było używane do określenia prostego pożywienia, które rozprowadzano w ten sposób. Japończycy pracując poza domem daleko w górach na polach, na rybackich łodziach lub w miastach najczęściej nie mieli czasu aby wrócić na obiad do domu. W ich pudełkach z posiłkiem najczęściej znajdował się biały ryż, ryż wymieszany z kaszą jaglaną lub innym składnikiem w zależności od regionu geograficznego. Obento zwane menko otrzymywali walczący w owym czasie wojownicy.

Dla ludzi z okresu Edo (1603 - 1868) obento było nieodłącznym towarzyszem dalekich wycieczek lub wizyt w teatrze. Makunouchi bento zawierał ryż w postaci małych cylindrycznych porcji obsypanych ziarnem sezamowym oraz bogaty asortyment dodatkowych dań, które pojawiły się w tym okresie po raz pierwszy jak m.in. tamagoyaki (słodki omlet) czy kamaboko (gotowana pasta rybna). Można powiedzieć, że nazwa makunouchi bento wywodzi się z faktu że widzowie jedli podczas przerw w spektaklu. W okresie Edo, kupcy pakowali ulubiony asortyment żywności w fantazyjnie przewiązane pudełka dla ludzi idących na spektakle teatru. Od tej pory pudełka obento wykonywane na specjalną okazję jak m.in. uroczystości domowe, ceremonie buddyjskie - przybierają unikalne, skomplikowane artystyczne formy używane nierzadko podczas ceremonii picia herbaty. Jednym z tradycyjnych, stosowanych do dziś typów opakowania obento, jest styl hangetsu (półksiężyc), który faworyzowany był przez mistrza herbaty Sen no Rikyu (1522-1591). Inne pudełka używane przez mnicha i malarza z okresu Edo - Shokado Shojo (1584-1639), zyskały obecnie nazwę Shokado obento. Żywność, która znajdowała się tam wewnątrz, była zróżnicowana stosownie do pory roku, określonej uroczystości oraz miała wyszukany smak. W niektórych japońskich restauracjach, podczas konsumpcji przy niskich stolikach, używane są także pojemniki obento przy indywidualnym serwowaniu wybornego dania kaiseki ryori. Te restauracje używają pudełek obento głównie jako szczególny sposób podania, w innych można zamówić posiłek w obento „na wynos“ aby spożyć go domowym zaciszu. Japończycy przywiązują dużą wagę do estetycznej aranżacji ich posiłku na stole a także i w szczelnym pojemniku obento. W dawnych wiekach, pudełka obento sporządzano z liści dębu, magnolii lub bambusa. Później wykonywano je z drewna. W niektórych regionach Japonii ozdobne pudełka z przykrywką były zrobione z przeplatających się cienkich pasków bambusa lub wikliny. Tego rodzaju pojemniki produkowane i sprzedawane są także i dzisiaj jako wyroby tradycyjnego japońskiego rękodzielnictwa. Czarny pojemnik Fuchidaka bento ze świątyni Daitokuji w Kioto jest prototypem bento, odznaczającym się niezwykłą prostotą, wygodą i elegancją. Używany bywa wyłącznie do serwowania potraw wegetariańskich i słodyczy.
W okresie Meiji (1868 - 1912), kiedy w Japonii zaczął rozwijać się szybko system kolejnictwa, pojawił się ekiben (ekibento) - pojemnik obento kupiony na stacji kolejowej. Pierwszy ekiben zawierający małe zrolowane porcje ryżu (onigiri) z kwaszonymi morelami (tsukemono) sprzedano w 1885r. na stacji Utsunomiya w pref. Tochigi. Obecnie na stacjach kolejowych w Japonii sprzedaje się ok. 3000 różnych rodzajów ekiben charakterystycznych dla poszczególnych miejscowości. Także makunouchi bento i sushi bento występują w bogatej gamie dla wygody podróżujących.

昨今 (Współcześnie)

Współczesne pojemniki z posiłkiem są bardzo popularne wśród japońskich dzieci, studentów i dorosłych - towarzyszą im w szkole, w pracy i na piknikach. Część typowych pudełek obento przeznaczona jest na ryż, inne mieszczą kilka rodzajów dań zrobionych z warzyw, owoców, mięsa, ryb, jajek i ciasta - z tego względu wielkość pojemników jest zróżnicowana. Ponieważ coraz więcej kobiet pracuje obecnie poza domem, pojemnik obento jest jednym z najbardziej poszukiwanych przedmiotów użytkowych w różnych sklepach (bento-ya), które nawet specjalizują się w ich wzornictwie. Oprócz popularnych makunouchi bento, wiele z nich oferuje pojemniki w chińskim lub zachodnim stylu.
Nowoczesne pojemniki obento zrobione są z różnych materiałów takich jak drewno, metal (anodowane aluminuim) i tworzywa sztuczne. Najczęściej posiadąją kształt prostokąta, owalu lub koła oraz zapewniają długotrwałe utrzymanie ciepła przyrządzonego posiłku i są antyseptyczne. Ponieważ są wodoszczelne, mogą być stosowane dla płynnej zawartości. Niektórzy Japończycy dokupują do pudełka obento odpowiednio dopasowane pałeczki, srebro stołowe oraz odpowiednie etui do ich transportu.

O-bento w swoim historycznym rozwoju jest wyrazem estetycznych wartości i stanowi ważną część kultury materialnej Japonii, mając swoje społeczne implikacje i interakcje. Jest przekaźnikiem informacji między wykonawcą a odbiorcą - między matką a dzieckiem, między żoną a mężem. Jest ważnym łącznikiem między domem (uchi) a otoczeniem (soto). Na japońskim rynku ukazuje się obecnie duża liczba czasopism poświęconych sztuce wykonania o-bento, a na początku każdego roku szkolnego powstają szkolne grupy dyskusyjne dla młodych matek związane z tym tematem. Przygotowane w domu obento jest ważne nie tylko dla sukcesów dziecka w szkole ale też stanowi ważną drogę w samorealizacji matki.